نخود فرنگی(.Pisum sativum L)

 
اصل و قدمت:

نخودفرنگی بومی اروپای شرقی ویا آسیای غربی است،براساس شواهد موجود موطن اصلی این گیاه را آسیای مرکزی ،خاور نزدیک،حبشه ومناطق ساحلی دریای مدیترانه می دانند.
گیاهی است روزبلند وتلقیح آن مستقیم انجام می گیرد.این گیاه از زمان قدیم شناسایی گردید وبه عنوان سبزی مورد مصرف قرار میگرفت. به نظر می رسد که نخود فرنگی اهلی از نوع خودروی آن (Pisum elatius) به وجود آمده باشد.نوع خودرو را می توان از مناطق شرقی دریای مدیترانه تا آسیای مرکزی مشاهده نمود.احتمال می رود که ابتدا در قرن 15 میلادی از دانه سبز آن استفاده شده است .

ارزش غذایی و اهمیت اقتصادی:

این گیاه دارای مواد غذایی بسیاری است در 100 گرم آن مقدار 5 تا 7 گرم پروتئین با ارزش بیولوژیکی بالا (گلوبولین 90 درصد و آلبومین 10 درصد)،14 گرم قند ونیز دارای مقداری چربی ،املاح معدنی (پتاسیم  وفسفر) و ویتامین های گروه B(تیامین ونیاسین)ونیز ویتامینEاست ،علاوه بر آن نخود فرنگی دارای مقداری پتاسیم 316 گرم و سدیم 2 میلی گرم نیز است.
نخود فرنگی در کشورهای خارج اکثرا به صورت کنسرو و یا یخ زده عرضه می شود . این گیاه  به علت باکتری های موجود روی ریشه ازت هوا را جذب می کند .با تحقیقات به عمل آمده مقدار ازت جذب شده توسط نخود فرنگی بین 100 تا 200 کیلو درهکتار است.نخود فرنگی امروزه در کلیه نقاط دنیا کشت می شود و چهارمین مقام را از نظر وسعت کشت در بین سبزی ها دارا است .

مشخصا ت گیاه شناسی:

لپه های این گیاه  به دلیل کوتاه ماندن هیپوکوتیل در داخل خاک تشکیل می شوند .(Hypogius) ساقه آن از نوع مونوپودیال (monopodial) است.
به عبارت دیگر رشد ساقه بدون توقف میان گره ای در یک مسیر انجام می گیرد .ساقه در بعضی از انواع ایستاده و در بعضی دیگر خوابیده است . ارتفاع آن از 15 تا 200 سانتیمتر متغیر است .
ساقه دارای شاخه های جانبی متعددی است . از آن جایی که شاخه های جانبی در زمان های مختلف  دوره رشد گیاه به وجود می ایند ،از این نظر گل ها ومیوه ها نیز نمی توانند در یک زمان واحد به وجود بیایند.بنابر این عمل برداشت محصول طی چند بار انجام می گیرد .
ارقامی که دارای شاخه های فرعی زیادی هستند برای برداشت یک مرحله ای مناسب نیستند.مقدار غلاف در هر گره بسته به نوع رقم متفاوت است ولی شرایط آب وهوایی نیز در تعداد غلاف ها تاثیر می گذارند .بنابراین هر گونه تنش در زمان رشدو نمو می تواند تعداد غلاف ها را کاهش دهد .
شرایط آب و هوایی:
نخود فرنگی بهترین نتیجه رادر آب وهوای خنک (13 تا 18 درجه سانتیگراد) می دهد .دمای لازم تا هنگام گل دادن کمی بیش از15 درجه سانتیگراد و پس از آن در زمان رسیدن دانه حد اکثر تا 18 درجه سانتیگراد است . حداقل دما برای جوانه زنی بین 1 تا 2 و حداقل آن برای رشد ونمو پس از جوانه زنی حدود 4 درجه سانتیگراد است.
آزمایش ها  نشان داده اند که جوانه زنی این گیاه در شرایط کمتر از 4 تا 5 درجه سانتیگراد کاهش می یابد.از آنجایی که این گیاه می تواند یخبندان های سطحی حدود 3 تا 5 درجه سانتیگراد را تحمل کند ،از این نظر می توان این گیاه را حتی در مناطق معتدل در اواخر اسفندماه کشت نمود.  
نور:

طول روزبلند در رشد ونمو گیاه ،در تشکیل جوانه های گل ونیز روی کل ساقه (پابلند ویا پاکوتاه ) تاثیر می گذارد .طول روز کوتاه باعث قطور شدن ساقه وافزایش شاخ وبرگ در گیاه می گردد.
آب:

مناطق مرطوب برای کاشت این گیاه زیاد مناسب نیست .زیرا تحت این شرایط گیاه تولید شاخ وبرگ زیادی کرده و بر اثر خوابیدن (ورس کردن )عملکرد آن کاهش می یابد. این گونه گیاهان نسبت به بیماری های قارچی نیز حساس می شوند .آبیاری در مواقع خشک به ویژه پس از دانه بندی دسترسی به افزایش عملکرد را ممکن می سازد .آبیاری مکرر کمک می کند که ریشه سرد و پر ثمر باقی بماند  ،بر خلاف لوبیا نخود طی دوره شکوفایی نباید آبیاری شود .آبیاری طی این مرحله باعث به وجود آمدن پوست ظریف و پوست اندازی و یا ترکیدگی آن می شود .

خاک:

زمین های شنی ورسی یا لومی برای کاشت نخود فرنگی مناسب اند .زیرا این نوع زمین زود گرم می شود .وبه طور منظم رطوبت گیر است .خاک های سبک به علت نگه داری ضعیف آب در خود ،تنها در مناطقی با باران های زیاد و یابرای کاشت ارقام زودرس مساعد هستند .به طور کلی خاک های هوموسی نه تنها شرایط خوبی را برای اب وهوا  ومیکرو ارگانیسم ها فراهم می کندو در راستای تولید ایده آل نخود فرنگی گام بر می دارد  بلکه محیط را برای کشت بعدی نیز مهیا می کنند.
PH مناسب برای گیاه بین 6 تا 7/5 است . کمبود منگنز گاهاً با PH بالا رفع می شود .نخود فرنگی نباید در یک زمین در 4-6 سال بیش از یکبار کشت شود .

کود :

احتیاجات این گیاه نسبت به ازت خیلی کم است وبیش از 20 تا 40 کیلوگرم در هکتار تجاوز نمی کند .مقدار 60 کیلوگرم کود فسفاته و80 کیلوگرم کود پتاسه نسبت به نوع زمین برای کاشت در نظر می گیرند .

کاشت، داشت برداشت:
انواع دانه صاف این گیاه را وقتی که دمای زمین به 5 درجه سانتیگراد رسید(اوایل تا واسط اسفند ماه )وانواع چروکیده را در دمای کمی بیشتر از 8 درجه سانتیگراد یعنب برای منطقه گیلان بذر پاشی می کنند .
باید توجه داشت از آن جایی که نخود فرنگی گیاهی  روز بلند است  بنابراین باید هر چه زودتر بذرپاشی را جلو انداخت تا اینکه درروزهای کوتاه بتواند حتی الامکان رشد رویشی داشته باشد.
مقدار بذر لازم برای کاشت با توجه به وزن هزار دانه آن حدود 180 تا 280 کیلوگرم در هکتار است.فواصل ردیف ها رابین 12/5 تا 25 سانتیمتر در نظر می گیرند . عمق کاشت بین 3 تا 5 سانتیمتر است . مرحله ی داشت نخود فرنگی بیشتر برای از بین بردن علف های هرز است که باید در سطوح بزرگ از علفکشهای اختصاصی استفاده کرده ونسبت به آبیاری آن در مناطق گرم کوشش نمود .نخود فرنگی می تواند 3 هفته پس از شکوفاشدن برداشت شود. برداشت زمانی صورت می گیرد که پوست نخود باد کرده باشد . درجه حرارت عامل اصلی در تبدیل قند به نشاسته است .بنابراین بسیار مهم است در باغی که محصول نخود فرنگی درآن برداشت می شود در معرض درجه حرارت بالا نباشد .نخودها در دمای 2 تا  درجه و رطوبت نسبی 95% باید  انبار شوند.

شرکت پیشگامان صنعت وبذر ،بذر نخود فرنگی ولف را از شرکت Rossen Seeds ، نخود فرنگیGreen Arrow  از برند Royal Sluis  مجارستان و نخود فرنگی ولف از لاروسای ایتالیا را توزیع می نماید.