گلخانه 
Greenhouse

مفهوم گلخانه : 
     هر گیاهی برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور ، دمای روز و شب ، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارد . گلخانه به ساختمانی با اسکلت چوبی یا فلزی و با شرایط تحت کنترل ( دما ، رطوبت ، نور ، دی اکسید کربن و ...) اطلاق می شود که با مواد شفاف (شیشه یا پلاستیک) به منظور عبور نور طبیعی جهت رشد و نمو گیاهان پوشانده شده است . 

مهمترین دستاوردهای کشت گلخانه ای : 
•    امکان تولید مستمر محصولات در تمام طول سال بدون تاثیر محدودیت های موجود، بخصوص در مناطق سرد که با کم شدن طول فصل کشت ، گلخانه دار قادر به تنظیم زمان کشت و برداشت زود محصول (حداقل یک ماه ) و ارائه آن به بازار می باشد. 
•    استفاده از تکنیک های جدید و بهره گیری صحیح و افزایش بهره وری از امکانات محدود آب ( به دلیل استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار بخصوص آبیاری قطره ای ) و خاک (به دلیل بهره گیری بهینه از فضا به جای سطح ، بخصوص در قطعات و اراضی کوچک    غیر اقتصادی ). 
•    کاهش خسارت و تامین امنیت تولید با توجه به امکان عوامل سوء محیطی در یک محیط بسته (گلخانه).
•    افزایش بازدهی و عملکرد با توجه به کنترل عوامل موثر در تولید شامل نور ، درجه حرارت ، رطوبت ، تهویه و نیز کنترل آفات و بیماری ها . 
•    بالا بودن کیفیت و کمیت محصولات گلخانه ای و در نتیجه امکان صادرات محصول به خارج از کشور . این امر به خاطر استفاده از بذور هیبرید (اصلاح شده ) و استفاده صحیح (در حد نیاز) از کود و سموم شیمیایی می باشد. 
•    ایجاد اشتغال مفید و مولد در جامعه و جذب نیروی کار کشور . با توسعه کشت محصولات گلخانه ای و سرمایه گذاری برای ایجاد شهرک های گلخانه ای مشکل بیکاری و کم درآمدی جوانان و فارغ التحصیلان کشاورزی تا حدود زیادی برطرف می شود. همچنین در زمستان که کشاورزان معمولا بیکار هستند می توانند اقدام به کشت گلخانه ای و تولید خارج از فصل نمایند.

در احداث گلخانه باید به عوامل متعددی توجه شود : 
•    تامین نور مورد نیاز (Light) : 
مهمترین عامل نور است . تامین نور برای گیاهان گلخانه ای بسیار مهم است . در روزهای ابری و زمستانی و در مناطقی که مقدار نور کمتراست از نورهای مصنوعی استفاده       می کنند. گلخانه ها باید در جهتی ساخته شوند که نورگیر باشند . اسکلت و پوشش گلخانه ها باید طوری طراحی و ساخته شود که نور کافی به گیاه برسد. در روزهای پرنور تابستان نیز با کشیدن حصیر یا توری های تیره رنگ یا پاشیدن گل و رنگ های قابل شستشو روی پوشش گلخانه باید مانع از نفوذ نور اضافی به گلخانه شد. 
•    تامین دما (Temperature) :
تامین دمای مناسب برای رشد و نمو گیاه به خصوص در روزهای سرد و ابری زمستان بسیار لازم است . پوشش گلخانه باید از جنسی انتخاب شود که کمترین تلفات گرما را داشته باشد . گاهی از پوشش های دولایه برای کاهش تلفات گرما استفاده می شود. البته در مواقعی از سال نیاز به کاهش دمای گلخانه وجود دارد و باید عملیات خنک سازی انجام گیرد . 
•    تامین دی اکسید کربن (Co2) : 
دی اکسید کربن یکی از فاکتور های ضروری در عمل فتوسنتز می باشد . افزایش غلظت  دی اکسید کربن به صورت مصنوعی در محیط گلخانه باعث رشد مطلوب گیاه ، زودرسی محصول و افزایش کیفیت و کمیت آن می شود. 
•    تامین رطوبت کافی (Humidity) : 
هوای گلخانه ممکن است خیلی خشک و یا خیلی مرطوب باشد که در حالت خشک باید مرطوب شده (با تجهیزات رطوبت ساز) و در حالت خیلی مرطوب باید رطوبت زدایی شود (با انجام عمل تهویه ). 
•    استفاده از خاک مناسب (Soil) : 
در گلخانه بهتر است از خاک های سبک استفاده نمود یعنی خاک باید دارای زهکشی مناسب باشد . قبل از آغاز کشت ابتدا باید خاک آزمایش شود تا از لحاظ اسیدیته ، شوری و عناصر غذایی و معدنی موجود در آن اطمینان حاصل گردد و در صورت نیاز اقدام به عملیات اصلاحی و کوددهی شود. 
•    مساحت گلخانه (Area) : 
مساحت گلخانه بستگی به وسایل و تجهیزات تامین گرما در گلخانه و سرمایه و سلیقه خود شخص و مقدار و نوع شکل زمین دارد . می توان مساحت گلخانه را زیاد در نظر گرفت یا اینکه گلخانه ها را با مساحت های کوچکتر احداث کرد. البته باید توجه داشت که در هر مساحتی باید شرایط محیطی (نور، حرارت، رطوبت ، دی اکسید کربن) مورد نیاز فراهم شود. 

محل مناسب جهت احداث گلخانه : 
مشکلات اصلی تولید محصول در هر اقلیم عبارتند از : موقعیت جوی و جغرافیایی منطقه ، سردی و گرمی هوا، مقدار و شدت نور، شدت وزش بادهای قوی و ریزش برف و باران ، منابع آبی و کیفیت آب ، شرایط و خصوصیات خاک منطقه و ... . بنابراین اولین نکته در احداث یک گلخانه انتخاب محل مناسب است که باید در این مورد به نکات زیر توجه شود:
•    مناسب بودن خاک گلخانه از نظر شرایط فیزیکی و شیمیایی 
•    طرح  گسترش گلخانه 
•    توپوگرافی (پستی و بلندی) زمین گلخانه 
•    سیستم زهکشی مناسب 
•    جهت وزش باد
•    مناسب بودن زاویه و شدت تابش نور خورشید 
•    شرایط محیطی و اقلیمی مناسب 
•    دسترسی به آب مطمئن و سالم 
•    نوع محصول 
•    دسترسی به نیروی کار 
•    دسترسی به امکانات دیگر (حمل و نقل، راه های ارتباطی ، برق و سوخت)
•    نزدیکی به بازار فروش 
مدیریت گلخانه : 
برای تولید محصول گلخانه ای مطلوب و با کیفیت ، رعایت موارد زیر الزامی است : 
•    تهیه بستر کاشت ، خاک ورزی و اصلاح خاک . خاک گلخانه باید از اسیدیته ، شوری و زهکشی خوبی برخوردار بوده و غنی از مواد غذایی و عاری از آفات و بیماری ها و بذور علف های هرز باشد (کوددهی و ضد عفونی قبل از کاشت)
•    انتخاب ارقام اصلاح شده هیبرید و مقاوم . باید رقمی برای کشت انتخاب شود که رشد و عملکرد بالایی داشته و نسبت به شرایط نامساعد محیطی (نور کم ، دمای پایین و ...) و نیز آفات و بیماری ها مقاوم باشد. 
•    تعیین تاریخ کاشت . مدیر گلخانه باید زمان کاشت را به نحوی تنظیم نماید که در طول دوره کاشت تا برداشت با شرایط نامساعد محیطی کمتری روبرو شده و در زمان برداشت محصول بتوان آن را با قیمت مناسب به فروش رساند. 
•    انتخاب نحوه  کشت (مستقیم یا نشاء) . نحوه کشت بذر را باید بر اساس موقیعت و شرایط اقلیمی منطقه و زودرسی با دیررسی محصول تعیین نمود. 
•    رعایت فواصل کاشت . فواصل کاشت باید به گونه ای تنظیم شود که محصول بتواند به راحتی به رشد و تولید خود ادامه دهد و فضای کافی برای انجام عملیات داشت (هرس، تربیت و ...) و برداشت فراهم باشد . 
•    استفاده از سیستم های گرم کننده و سرد کننده و تنظیم و تعدیل درجه حرارت روز و شب برای جلوگیری از وارد شدن تنش به گیاه (هر گونه تنش وارد شده به بوته ها باعث کاهش مقاومت بوته و آلوده شدن آنها به بیماری های قارچی می گردد) .
•    در نظر گرفتن تمهیداتی برای بهره گیری بهتر از نور خورشید و نیز کنترل نور ورودی به گلخانه در تابستان (پاشیدن گل و آهک یا نصب پرده و حصیر روی پوشش) و در زمستان (استفاده از نور مصنوعی) . 
•    استفاده از شیوه های نوین آبیاری تحت فشار(قطره ای) ، به منظور صرفه جویی حداکثر در مصرف آب. 
•    تامین دی اکسید کربن لازم به روش مصنوعی (غنی سازی در اکسید کربن) .
•    استفاده از تکنولوژی روز و سیستم های کامپیوتری برای کنترل شرایط جوی داخل گلخانه . 
•    هرس و تربیت بوته ها و وجین کردن علف های هرز داخل و اطراف گلخانه و معدوم نمودن آنها . 
•    رعایت بهداشت گلخانه . ضد عفونی کردن تجهیزات و وسایل داشت و برداشت ، کنترل عبور و مرور کارگران ، قرار دادن اسفنج آغشته به مایع یا پودر ضد عفونی کننده در مدخل گلخانه ، کاهش مصرف سموم نباتی و حتی الامکان مبارزه بیولوژی با آفات و بیماری ها و...ضروری است . 
•    تشخیص درست و به موقع بیماری ها ، آفات و اختلالات تغذیه ای (کمبود و بیشبودعناصر) از روی علائم ظاهری ایجاد شده بر روی گیاه و اقدام برای رفع آنها. 
•    برداشت به موقع محصول . دیر برداشت کردن محصول باعث کاهش کیفیت و بازارپسندی آن می شود. 
•    بازاریابی و فروش محصول .