تاريخ انتشار : 1397/05/06 - 11:25
كد :25
شرایط محیطی در گلخانه
شرایط محیطی در گلخانه
تامین و تنظیم شرایط محیطی در گلخانه
عوامل محیطی عبارتند از یک سری از عوامل خارجی و غیرژنتیکی که رشد گیاه را به طور مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر قرار می دهند . این عوامل در 1) سرعت و شدت فعل و انفعالات حیاتی گیاه مانند فتوسنتز، تنفس و تعرق. 2) مراحل مختلف رشد گیاه از مرحله کاشت و جوانه زنی بذر تا مرحله گلدهی ، میوه دهی، رنگ اندازی و برداشت محصول. 3) ساختار، شکل، رنگ، وزن، شادابی یا پژمردگی اندام ها. 4) میزان جذب آب، عناصر و مواد غذایی توسط گیاه. 5) سازگاری محصول و مقاومت گیاه نسبت به آفات، بیماری ها و علف های هرز و ... موثر می باشند. در واقع عوامل محیطی تعیین کننده موفقیت یا شکست در تولید یک محصول هستند.
فاکتورهای اساسی برای رشد و نمو گیاهان
سه عامل در رشد و نمو گیاهان عبارتند از :
• فتوسنتز (Photosynthesis)
• تنفس (Respiration)
• تعرق (Transpiration)
با انجام این سه فرآیند حیاتی ، گیاهان می توانند رشد مناسبی داشته باشند و به میوه دهی برسند. برای اینکه سه فرایند فتوسنتز، تنفس و تعرق در گیاه به خوبی صورت گیرد و گیاه رشد مناسبی داشته باشد باید تمام فاکتورهای محیطی (نور، دما، رطوبت و دی اکسید کربن) در حد مطلوب بوده و در ضمن نیازهای غذایی گیاه تامین شود.
نور(Light) :
• نور خورشید جهت انجام عمل فتوسنتز و ساختن مواد غذایی در گیاه عامل مهمی است . در ضمن گیاهان جهت تولید گل و میوه به میزان ساعات خاصی از تابش نور نیاز دارند.
• انتقال و نفوذ نور به داخل گلخانه به عواملی مانند موقعیت جغرافیایی منطقه، جهت گیری ساختمان گلخانه، جنس و عمر (تازگی و کهنگی) و تمیزی مواد پوشش دهنده، میعان آب روی سقف و دیواره های گلخانه ، جنس ، ابعاد، تعداد و ضخامت اجزاء اسکلت و میزان سایه اندازی آنها و ... وابسته است .
• نور بیش از حد، رشد گیاه را به تعویق می اندازد . در گلخانه های مدرن با استفاده از سلول های نوری یا فتوسل یا استفاده از پرده های مخصوص مقدار نور ورودی به گلخانه به طور اتوماتیک تنظیم می شود زیرا بعضا در فصول گرم سال کاهش شدت نور ورودی، مدنظر می باشد که این امر در گلخانه های معمولی با پاشش ترکیبات کدر کننده ، نصب توری های مخصوص انجام می شود.
• خیار، طالبی ، فلفل و گوجه برای گلدهی به طول روز حساس نیستند . نوری با شدت حدود 10 هزار لوکس برای صیفی جات گلخانه ای مناسب می باشد.
• طول روز بلندتر به دلیل افزایش ساعات تابش نور و در نتیجه غذاسازی بیشتر در گیاه ، باعث افزایش تولید می گردد. شدت نور باعث قطور شدن ساقه ها ، کوتاه شدن میانگره ها و توسعه ریشه شده و کاهش نور از حد مورد نیاز باعث طویل شدن و نازک شدن ساقه ، عدم توسعه ریشه و کاهش مقاومت گیاه می گردد. کوتاه شدن مدت روشنایی در روز یا ابری بودن روزها باعث ریزش گل ها می شود.
• اگر در فضای گلخانه استفاده از لامپ های مصنوعی ممکن نباشد، از مواد روشن (رنگ سفید یا صفحات منعکس کننده) روی زمین استفاده می کنند و با صفحات سفید رنگ بین ردیف های کاشت را می پوشانند. این کار باعث می شود که هم نور از زمین منعکس شود و هم باعث ایجاد مالچ روی زمین شود که این کار از فرسایش خاک جلوگیری می کند و جلوی رشد علف های هرز را نیز می گیرد .
• در گوجه فرنگی و فلفل افزایش بیش از حد نور باعث آفتاب سوختگی میوه (ظهور نواحی براق و سفید رنگ روی میوه ) می شود.
• با افزایش شدت نور باید درجه حرارت نیز افزایش داده شود.
• از اردیبهشت ماه (اواسط بهار و تابستان) می توان با پاشیدن رنگ (ترجیحا رنگ آبی مخلوط با چسب چوب)، گل و مواد آهکی یا نصب سایبان و حصیر از نفوذ نور زیاد جلوگیری کرد که این خود باعث کاهش دما در گلخانه نیز خواهد شد . این عمل منجر به فعل و انفعالات درونی در بوته گشته و باعث افزایش مقاومت گیاه نسبت به بعضی از امراض قارچی می شود. پوشش های مخصوصی به صورت توری به بازار آمده که با نصب آنها می توان از ورود اشعه اضافی به داخل گلخانه جلوگیری نمود.
مشخصه های نوری موثر در رشد و نمو گیاهان
سه مشخصه نور یعنی کیفیت نور (طیف نور)، طول دوره نوری (فتوپریودیسم)، کمیت نور(شدت نور) در رشد و نمو و تولید محصول در گیاهان از اهمیت ویژه ای برخوردارند و این سه عامل باید به صورت همزمان تنظیم شوند تا نور بهترین اثر را روی گیاه داشته باشد.
گیاهان از نظر فتوپریودیسم
گیاهان از این نظر به سه دست تقسیم بندی می شوند :
• گیاهان روز بلند (Long – day plant) :
این گیاهان برای ورود به رشد زایشی و به گل رفتن ، بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند.
• گیاهان روز کوتاه (Short – day plant) :
این گیاهان در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می گیرند و برای ورود به رشد زایشی و گلدهی به طول روز کمتر از 12 ساعت نیاز دارند (در واقع نیاز بیشتری به تاریکی دارند).
• گیاهان بی تفاوت روز یا روز خنثی (Day neutral plant) :
این گیاهان حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گلدهی می کنند و برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند.
دما (Temperature) :
شدت فعالیت های حیاتی گیاه به درجه حرارت محیط بستگی زیادی دارد. اختلاف درجه حرارت روز و شب که DIF خوانده می شود، عاملی تاثیر گذار در مورد ارتفاع گیاه (مخصوصا در مورد تولید گل های شاخه بریده) خواهد بود . در واقع با تغییر DIF در مواردی که تولید تجارتی مدنظر است می توان ارتفاع گیاه را کنترل کرد. میزان رشد طولی میانگره های ساقه با افزایش درجه حرارت روزانه و کاهش درجه حرارت شبانه افزایش می یابد . بنابراین زمانی که DIF خیلی مثبت است یعنی درجه حرارت روزانه خیلی بالاتر از درجه حرارت شبانه است ارتفاع گیاهان زیاد می شود. چنانچه نیاز به کنترل ارتفاع گیاه باشد می توان میزان DIF را به صفر نزدیک کرد و یا تا حد منفی پایین آورد (یعنی درجه حرارت شب بیشتر از روز باشد) . بهترین زمان عملکرد DIF در گیاه مرحله ای است که گیاه در حالت جوانی و در زمان رشد سریع خود باشد.
رطوبت نسبی (Relative humidity) :
یکی از مهمترین فاکتورهای آب و هوایی برای گیاه، رطوبت است که هم از طریق محیط (رطوبت نسبی هوا) و هم از طریق خاک (رطوبت خاک) روی گیاه اثر می گذارد . میزان تنفس گیاهان متاثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می باشد زیرا رطوبت نسبی ، اختلاف فشار بخار بین سطح برگ ها و هوای اطراف را تعیین می کند. چنانچه رطوبت نسبی هوای گلخانه ها در حد مطلوب تنظیم گردد دما هم خودبخود تنظیم خواهد شد. رطوبت داخل گلخانه مخصوصا در فصول گرم سال از 50 – 30 % نباید کمتر باشد . رطوبت نسبی مورد نیاز و ایده آل برای محصولات مختلف از جمله خیار و گوجه فرنگی بالاخص در زمان تولید ، 70 % است .